അന്വര് ഹനീഫ
ഒരാഴ്ച്ച മുൻപ് കശ്മീരിനെ സംബന്ധിച്ചുള്ള നിലവിലെ മാധ്യമ ഡിസ്കോഴ്സുകളുടെ പരിമിതിയെയും; ‘കശ്മീരി’ എന്ന ഐഡന്റിറ്റിയും, ‘കശ്മീർ’ എന്ന ജോഗ്രഫിക്കൽ ടെറിട്ടറിയും ഇന്ത്യൻ സ്റ്റേറ്റിന് മുന്നിൽ ഉയർത്തുന്ന അസ്തിത്ത്വപരമായ ചോദ്യങ്ങളേയും വ്യക്തമാക്കാനായി “ഡോളറിൽ നിന്ന് യൂറോവിലേക്ക്: പോസ്റ്റ് ലക്കാനിയൻ വായനയിലെ കശ്മീരി പൗരത്ത്വം” എന്ന പേരില് ഫേസ്ബുക്കില് ഒരു കുറിപ്പെഴുതിയിരുന്നു. എന്നാൽ, ശേഷമിരുന്ന് ചിന്തിച്ചപ്പോൾ അതിന്റെ അവസാനത്തിൽ ചോദിക്കുന്ന ‘കശ്മീരി എന്ന ഉണ്മ യഥാർത്ഥത്തിൽ ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ ഫിലോസഫിക്ക് അകത്ത് വരുന്ന ആശങ്കയാണോ, അതോ അതിനെയും മറികടക്കുന്ന, പൊളിറ്റിക്കൽ ഫിലോസഫിക്ക് ഉൾക്കൊള്ളാൻ സാധിക്കാത്ത ഒരു വിശാലമായ പ്രതിസന്ധിയാണോ’ എന്ന ചോദ്യം ആ പോസ്റ്റിന്റെ സാധുതയെ തന്നെ അസ്ഥിരപ്പെടുത്തുന്നുണ്ടെന്ന്, അതിൽ ഒരു ആത്മവൈരുദ്ധ്യം തീർക്കുന്നുണ്ടെന്ന് മനസ്സിലാക്കിയതിന്റെയും, അതിനെ പരിഹരിച്ചുകൊണ്ട് നിലവിലെ കശ്മീരി പ്രതിസന്ധികളെ, പൊളിറ്റിക്കൽ ഫിലോസഫിയുടെ വ്യവഹാരങ്ങളിൽ ഒതുക്കാൻ സാധിക്കാത്തതും; കശ്മീരി പ്രതിസന്ധി എന്നാൽ അവകാശങ്ങളുടെയും, സ്വത്ത്വത്തിന്റെയും, ഉത്തരവാദിത്തങ്ങളുടെയും, രാഷ്ട്രീയ കർതൃത്ത്വങ്ങളുടെയും നിഷേധം എന്നതിനപ്പുറം ഉണ്മയുടെ തന്നെ നിഷേധമാണെന്നും; അതിനാൽ ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ ചോദ്യത്തെക്കാൾ, ഓണ്ടോളജിക്കൽ ചോദ്യമാണെന്നും വ്യക്തമാക്കുനത്തിനും വേണ്ടിയുള്ള ചില പുനരാലോചനകളാണിത്.
അതായത്, പോസ്റ്റിന്റെ അവസാനത്തിൽ ചോദിക്കുന്ന ചോദ്യം ‘കശ്മീരികൾ ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ ചോദ്യമാണോ’ എന്നതാണ്. അതിനുത്തരം ‘അല്ല’ എന്നുമാണ്. അവസാനത്തെ ആ ചോദ്യത്തെ സാധൂകരിക്കുന്നതിനാണ് ആ പോസ്റ്റത്രയും എഴുതിയതും. എന്നാൽ, അവസാനത്തെ ആ ചോദ്യത്തിന്റെ പ്രസക്തിയെ തന്നെ ഇല്ലാതാക്കുന്ന ഒരു മെറ്റാ-ഫിസിക്കൽ മുൻധാരണ ആ പോസ്റ്റിനകത്ത് തന്നെ സന്നിഹിതമാണ്. എന്തെന്നാൽ, ആ പോസ്റ്റിന്റെ ആദ്യ അന്വേഷണം തന്നെ കശ്മീരികൾ യഥാർത്ഥ ‘സിറ്റിസൺസ്’ ആണോ, അവർക്ക് ഒരു സിറ്റിസണ് ലഭിക്കേണ്ട റൈറ്റ്സും, ഡ്യൂട്ടീസും ലഭിക്കുന്നുണ്ടോ എന്നുമെല്ലാമാണ്. അപ്പോൾ, സിറ്റിസൺ ആണോ, രാഷ്ട്രീയ അവകാശങ്ങൾ ലഭിക്കുന്നുണ്ടോ എന്ന ചോദ്യമെല്ലാം ഉയരുന്നത് തന്നെ കശ്മീരികളെ കുറിച്ചുള്ള ചിന്തയെ സാധ്യമാക്കുന്ന നമ്മുടെ ബോധതലത്തിൽ – ഹെയ്ഡഗേറിയൻ ലോകത്ത് (world) – കശ്മീരികൾ ആദ്യമേ ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ ബീയിങ് ആയി സങ്കല്പിക്കപ്പെട്ടത് കൊണ്ടാണ്. അതായത്, ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ ആയിത്തീർന്ന ഒരു ബീയിങിനെ സംബന്ധിച്ചുള്ള വ്യാകുലതകളാണ് സിറ്റിസൺഷിപ്പും, റൈറ്റ്സും, ഡ്യൂട്ടീസും എല്ലാം. അതിനാൽ, അവയെ കുറിച്ച് ഏതൊരു ബിയിങുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണോ ചിന്തിക്കുന്നത്, അവിടെ നടക്കുന്ന ‘ചിന്ത’ എന്നൊരു പ്രവർത്തനത്താൽ തന്നെ ആ ബീയിങ് ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ ആയിത്തീർന്നിട്ടുണ്ടാകും. അതിന്റെ ‘പൊളിറ്റിക്കൽ ബീയിങ്നെസ്സ്’ സ്ഥിതീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടാകും. എന്നാൽ, അങ്ങനെ പോസ്റ്റിലൂടെ തന്നെ (ഞാൻ പോലുമറിയാതെ) പൊളിറ്റിക്കലായി സ്ഥിരപ്പെടുത്തിയ ഒരു കശ്മീരി ബിയിങ്ങിന്റെ പൊളിറ്റിക്കൽ ബിയിങ്ങാണ് എന്നാൽ അവസാനത്തിൽ ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടുന്നത്. യഥാർത്ഥത്തിൽ, സിസെക്ക് ഉദാഹരിച്ച പോലെ ‘ഭ്രാന്താശുപത്രിയിലെ ഭ്രാന്തരെ പോലെ താൻ കാംക്ഷിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളെ തന്നെ സ്വയം തിരസ്കരിക്കുന്ന’ ഒരു തരം ‘സെമി’-ഹെഗലിയൻ ‘ഡബിൾ നെഗേഷണൽ വൈരുദ്ധ്യ’മാണ് പോസ്റ്റിൽ സംഭവിക്കുന്നത്. ഇതിൽ നിന്ന് മുക്തമായി, പ്രതി-ഹെഗലിയനായ കശ്മീരിനെ കുറിച്ചുള്ള ഒരാലോചനയാണ് ഈ ലേഖനം ലക്ഷ്യം വെക്കുന്നത്.
യഥാർത്ഥത്തിൽ, ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’, ‘സിറ്റിസൺഷിപ്’ എന്നിങ്ങനെയുള്ള സ്വത്ത്വങ്ങൾ തന്നെ നഗ്നരായിരുന്ന ബീയിങുകളുടെ – കശ്മീരികളുടെ – രാഷ്ട്രീയ പ്രവേശനമാണ്. അവരുടെ ‘ബിക്കമിങ് പൊളിറ്റിക്കൽ’ ആണ്. യഥാർത്ഥത്തിൽ അപ്പോൾ, അവയെ സംബന്ധിച്ച് ഉയർത്തുന്ന ചോദ്യങ്ങൾ പോലും, പൊളിറ്റിക്കൽ ആയിത്തീർന്നു കഴിഞ്ഞ ചോദ്യങ്ങളാണ്. അതിനാൽ തന്നെ അത്തരം ചോദ്യങ്ങൾകൊണ്ട് ഒരിക്കലും കശ്മീരികളുടെ പൊളിറ്റിക്കലിന് – പൊളിറ്റിക്സിനല്ല – കുറുകെ നിൽക്കുന്ന ഉണ്മയെ, ഉണ്മയുടെ ഭാരത്തെ അഭിസംബോധന ചെയ്യാൻ സാധിക്കുകയില്ല. മറിച്ച് ഉംബെർട്ടോ എക്കോയുടെ ചാക്രിക രാവണക്കോട്ടകൾ പോലെ, തുടങ്ങിയിടത്ത് തന്നെ അവസാനം കൊണ്ടെത്തിക്കുന്ന ചോദ്യങ്ങളായിരിക്കും അവ. അപ്പോൾ, കശ്മീരികളെ കുറിച്ചുള്ള ആലോചനകളിൽ വരുത്തേണ്ട ആദ്യ മാറ്റം, അവരുടെ നിലനിൽപ്പിനെ സംബന്ധിച്ച് ഉന്നയിക്കപ്പെടുന്ന ചോദ്യങ്ങളിൽ തന്നെയാണ് (discourse). എന്തെന്നാൽ, കശ്മീരിനെ കുറിച്ചുള്ള ചോദ്യം പൊളിറ്റിക്കൽ എന്നതിനേക്കാൾ ഉണ്മാസംബന്ധമാണ് (ontological), അസ്തിത്ത്വ-ബന്ധിതമാണ് (being-based), സഫറിങ്ങും, ശാരീരികാനുഭവവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്. അതിനാൽ തന്നെ, പല നിലയിലും പൊളിറ്റിക്കൽ എന്ന ‘സ്വത്വസംബന്ധവും’ പരിമിതവുമായ വ്യാവഹാരിക ക്യാറ്റഗറിക്ക് പുറത്ത് നിൽക്കുന്നതുമാണ്. പക്ഷെ, കശ്മീരികളെ സംബന്ധിച്ചുള്ള മുഖ്യധാരാ ധൈഷണിക വ്യവഹാരം നാഷണാലിസവും, സബ്-നാഷണാലിസവും, റൈറ്റ്സും, സിസ്റ്റിസൺഷിപ്പും ഒക്കെയായി ബന്ധപ്പെട്ട പൊളിറ്റിക്കൽ ചോദ്യങ്ങളാണ്. അതൊരർത്ഥത്തിൽ, ജോൺ ബെല്ലാമി ഫോസ്റ്ററും, അഡോണോയും സൈദ്ധാന്തിച്ചത് പോലെ കശ്മീരികളെ അവരുടെ ഉണ്മയുടെ മൂല്യത്തിൽ നിന്ന് അടർത്തിയെടുത്ത്, കേവലം രാഷ്ട്രീയ സാന്നിധ്യത്തിന്റെ മൂല്യത്തിൽ മാത്രം അവരുടെ ഉണ്മക്ക് വിലകല്പിക്കുന്ന – വ്യാകുലത ഉയരുന്ന – ഒരു തരം ‘ഡീ-ഓണ്ടോളജിഫിക്കേഷനാണ്’ (അപ-ഉണ്മാവൽക്കരണം).
എന്നാൽ ഇവിടെ ഉയർന്നു വരുന്ന മറ്റൊരു ആശങ്ക, കശ്മീരികളുടെ പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കലായ നിലനിൽപ്പിനെ – അത് നഗ്നമായും ഉണ്മാപരമാണെങ്കിൽ പോലും – അന്വേഷിക്കുക എന്നത്, അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ പൊളിറ്റിക്കളായ നിലനിൽപ്പിനെ ചോദ്യം ചെയ്യുക എന്നത് തന്നെ ഒരർത്ഥത്തിൽ അവരുടെ ഐഡന്റിറ്റിയിലേക്കുള്ള ഒരന്വേഷണമാണ്. ഐഡന്റിറ്റിയെ പൂർവ്വ-സങ്കല്പനം ചെയ്യുന്നതിനാൽ അവരുടെ മേലുള്ള ഒരു അതീന്ദ്രീയ ഹിംസയാണ് (transcendental violence). ഇവിടെ അന്വേഷണത്തിൽ, അന്വേഷിക്കപ്പെടുന്ന കാര്യം – കശ്മീരികളുടെ പൊളിറ്റിക്കലിന് പുറത്തുള്ള നിലനിൽപ്പ് – എന്നത് ആദ്യമേ അറിയപ്പെട്ടതുമാണ്. അപ്പോൾ, അറിയപ്പെട്ടു എന്ന നിലക്ക് മുൻധാരണ ചെയ്യപ്പെട്ട, മുന്നറിവുള്ള, ഒരർത്ഥത്തിൽ രാഷ്ട്രീയ കർതൃത്ത്വം ആരോപിക്കപ്പെട്ട ഒരു ഉണ്മയുടെ അന്വേഷണമാണ് – അന്വേഷണം മാത്രമാണ് – അവിടെ നടക്കുന്നത്. അതിനാൽ കശ്മീരികളുടെ അ-രാഷ്രീയ കർതൃത്തത്തിനായുള്ള അന്വേഷണം എന്നത് തന്നെ ഒരു നിലക്ക് അവരുടെ ഒരു രാഷ്ട്രീയവൽക്കരണമായിത്തീരുകയാണ്. എന്തെന്നാൽ, ആദ്യമേ അവർക്ക് മേൽ ചാർത്തപ്പെട്ട ഒന്നിനായുള്ള അന്വേഷണമാണ് അവിടെ നടക്കുന്നത് എന്നതിനാൽ, അവരുടെ മേൽ ആ അന്വേഷണത്തിന്റെ ആദ്യ ഘട്ടം എന്ന നിലക്ക് നടക്കുന്ന കർതൃത്താരോപണത്തോട് കൂടെ തന്നെ അവിടെ ‘പൊളിറ്റിക്കലിന്റെയും’ ‘സ്വത്ത്വ-രാഷ്ട്രീയ’ത്തിന്റെയും ഭൂതങ്ങൾ കശ്മീരികളെ കുറിച്ചുള്ള വ്യവഹാരങ്ങളെ വലയം ചെയ്യുകയാണ്. എന്നാൽ, ഒരു ദെറിദിയൻ എത്തിക്സിൽ ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, അത്തരമൊരു ജ്ഞാനം – കശ്മീരികളുടെ അ-രാഷ്ട്രീയ അല്ലെങ്കിൽ രാഷ്ട്രീയാതീത നിലനിൽപ്പ് – എന്നത് കശ്മീരികളെ സംബന്ധിച്ചുള്ള ഒരു ഉണ്മാപരമായ വിമോചന സാഹിത്യ-വ്യവഹാരം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിന് അത്യന്താപേക്ഷികമാണ്. യഥാർത്ഥത്തിൽ, അവരെ സംബന്ധിച്ചുള്ള അന്വേഷണത്തിന് മുൻപ് നിലനിൽക്കുന്ന അവരുടെ, അന്വേഷിക്കുന്നവരുടെ ചിന്തകളിൽ നിന്ന് പോലുമുള്ള, മൗലികമായ ബാഹ്യതയിലാണ് (radical exteriority) അവരുടെ അപരമെന്ന (other) നിലക്ക് കൂടിയുള്ള യഥാർത്ഥ പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കലായ, ഉണ്മാപരമായ നിലനിൽപ്പ് മൗലികമാവുന്നതെങ്കിലും, അത്തരമൊരു ജ്ഞാനത്തിന് വിധേയമാവലിലൂടെ, ഉണ്മയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ ആ ജ്ഞാനത്തിന് വിധേയപ്പെടുത്തി നൽകലിലൂടെയാണ് മൗലികവും, പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കലും, ഉണ്മാപരവുമായ കശ്മീരി ബീയിങ്നെസ്സ് അതിന്റെ സാന്നിധ്യം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നത്. അല്ലാത്ത പക്ഷം, എന്നും അത് അജ്ഞതയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിൽ മാത്രമായിരിക്കും നിലനിൽക്കുക. യഥാർത്ഥത്തിൽ, അന്വേഷി എന്ന സെൽഫും, അപരം – കശ്മീരി ബീയിങ്നെസ്സ് – എന്ന ദൈവവും (ലെവിനാസിന്റെ ഭാഷയിൽ) തമ്മിലുള്ള ഒരു യുദ്ധമാണ് – സെൽഫിന്റെ, അപരത്തെ തന്റെ ജ്ഞാനത്തിന്റെ അധികാരപരിധിയിൽ കൊണ്ടുവരാനുള്ള, അപരവുമായുള്ള യുദ്ധം, മൽപ്പിടുത്തം – അരങ്ങേറുന്നത്. അത്തരം ഒരു പ്രാഥമിക യുദ്ധത്തിന് വിധേയമാകാതെ – അതിൽ പങ്കെടുക്കാതെ – അപരത്തിന് അതിന്റെ അപരത്ത്വം പ്രഖ്യാപിക്കാൻ, സ്ഥിരപ്പെടുത്താൻ സാധ്യമല്ലെന്ന് ലെവിനാസ് പറഞ്ഞുവെക്കുന്നുണ്ട്. അതിനാൽ, കശ്മീരികളെ പരിമിതമാക്കിത്തീർക്കുന്ന അവരുടെ പൊളിറ്റിക്കൽ ബീയിങ്നെസ്സിനെ ചോദ്യം ചെയ്യുക എന്നത്, അവരുടെ പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കൽ നിലനിൽപ്പിനെ അന്വേഷിക്കുക എന്നതെല്ലാം ദെറിദയുടെ നഗ്നവദനം (naked face) പോലെ ഒരിക്കൽ അവസാനിക്കാനുള്ള, എന്നാൽ പ്രാഥമികമായി അത്യന്താപേക്ഷികമായ ഒരു ഹിംസയാണ്. ഭാവിയിലെ ഹിംസകളെ ഇല്ലായ്മ ചെയ്യുന്ന ഒരു ദൈവിക ഹിംസ (divine violence).
മറ്റൊരർത്ഥത്തിൽ, കശ്മീരികളുടെ പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കൽ കർതൃത്തവും, പൊളിറ്റിക്കൽ കർതൃത്ത വിമർശനവും യഥാർത്ഥത്തിൽ ‘അന്വേഷിക്കപ്പെടുക’യല്ല ചെയ്യുന്നത് മറിച്ച് അവ ആശയപരമായ ഉണ്മകൾ എന്ന നിലയിൽ ‘അന്വേഷി’ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നവർക്ക് – കശ്മീർ പ്രതിസന്ധിയെ വ്യവഹാരവിധേയമാക്കപ്പെടുന്നവർക്ക് – മുന്നിൽ ആത്മപ്രകാശനം ചെയ്യുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. അതായത് മാർട്ടിൻ ഹെയ്ഡഗർ പറഞ്ഞത് പോലെയുള്ള ‘അപരങ്ങളുടെ – അല്ലെങ്കിൽ ഉണ്മകളുടെ’ – നമ്മിലൂടെയുള്ള നിലനിൽപ്പ് (dwelling) ആണ് സംഭവിക്കുന്നത്. അതായത് ചുരുക്കത്തിൽ, വർത്തമാന ഇന്ത്യയിലുള്ള ഒരു ബിയിങ്ങിന്റെ നിലനിൽപ്പിന്, കശ്മീർ പ്രതിസന്ധിയിലൂടെ കടന്നു പോകാതെ അതിന്റെ ബീയിങ്നെസ്സിനെ സാധ്യമാക്കുക സാധ്യമല്ല. അതിനാൽ, കശ്മീർ പ്രതിസന്ധിയെ സംബന്ധിച്ചുള്ള ധൈഷണിക വ്യവഹാരങ്ങൾ എന്നത് തന്നെ – പലപ്പോഴും അത് കശ്മീരിനെ ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ പരിസരത്ത് പൂർവ്വാരോപണം നടത്തിക്കൊണ്ടുള്ളവയാണെങ്കിലും – വർത്തമാനത്തിൽ ഒരു ഇന്ത്യൻ – അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഉത്തരവാദിത്തമുള്ള, മനഃസാക്ഷിയുള്ള – ബീയിങ് എന്ന നിലയിൽ ആ സെൽഫുകളുടെ അനിവാര്യതയാണ്. അല്ലെങ്കിൽ ‘സംഭവിച്ചു പോവലു’കളാണ് (happening). അതെല്ലാം തന്നെ ഒരർത്ഥത്തിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ഇന്ത്യ – അല്ലെങ്കിൽ വർത്തമാന കാലം – എന്ന ഒരു തലത്തിൽ ‘ലോകത്തായികൊണ്ടിരിക്കുന്നതിന്റെ’ (being-in-the-world) ഭാഗമാണ്. അതുകൊണ്ടാണ് , ലെവിനാസ് പറഞ്ഞത്: “ജ്ഞാനം എന്ന പ്രക്രിയയിൽ യഥാർത്ഥത്തിൽ സെൽഫ് (അന്വേഷി) അപരത്തോട് (കശ്മീരി കർതൃത്തം) അല്ല വയലൻസ് പ്രകടിപ്പിക്കുന്നത്, മറിച്ച് അപരം സെൽഫിനോടാണ് എന്ന്. എന്തെന്നാൽ, സെൽഫിന്റെ സമ്മതം കൂടാതെയുള്ള അപരത്തിന്റെ, സെൽഫിന്റെ ചക്രവാളത്തിലേക്ക് – ബോധ തലത്തിലേക്ക് – ഉള്ള അപരത്തിന്റെ കടന്നു കയറ്റമാണ്, അതിനകത്തുള്ള അപരത്തിന്റെ ആത്മപ്രകാശനമാണ് യഥാർത്ഥത്തിൽ സംഭവിക്കുന്നത്. അതിനാൽ, സമ്മതമില്ലാത്ത ഒരു ടെറിട്ടറിയിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നതിലൂടെ, അതുവഴി സെൽഫിന്റെ ധൈഷണികമായ പരമാധികാര മണ്ഡലത്തിൽ വിള്ളൽ വീഴ്ത്തുന്നതിലൂടെ, അപരം സെൽഫിനോടാണ് വയലൻസ് പ്രകടിപ്പിക്കുന്നത്.” ചുരുക്കത്തിൽ, അത്തരം അന്വേഷണങ്ങൾ, അല്ലെങ്കിൽ ആലോചനകൾ തന്നെ കശ്മീരികളുടെ പൊളിറ്റിസൈസേഷനാണെന്നുള്ള ഒരു ആശങ്ക ഹൈപ്പർ എത്തിക്സിന്റെ തലത്തിൽ ശരിയാണെങ്കിലും, പ്രായോഗിക തലത്തിൽ, അത്തരം എത്തിക്സിനകത്ത് പൊളിറ്റിസൈസേഷൻ നടത്തുന്ന അന്വേഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നത് തന്നെയാണ് എത്തിക്സ്.
പൊളിറ്റിക്കലും സിറ്റിസൺഷിപ്പും: ആലോചനകളുടെ അപരവൽക്കരണങ്ങൾ
പോസ്റ്റിൽ യഥാർത്ഥത്തിൽ ലക്കാന്റെ സെമിയോട്ടിക്കൽ സൈക്കോഅനാലിസിസിനെ മുൻനിർത്തി കശ്മീരികൾ ഉണ്മാപരമായി പൂർണ്ണ സിറ്റിസൺസ് അല്ല, മറിച്ച് സ്വന്തം സിറ്റിസൺഷിപ്പിന് മുകളിലുള്ള പരമാധികാരം തടയപ്പെട്ട ‘ബാർഡ് സിറ്റിസൺസ്’ ആണെന്നതാണ് സൂചിപ്പിക്കാൻ ശ്രമിച്ചത്. അതായത്, സിറ്റിസൺഷിപ്പിനകത്തുള്ള, അല്ലെങ്കിൽ കശ്മീരികൾ സിറ്റിസൺ ആയതിന് ശേഷമുള്ള അതിനകത്തെ പരിമിതികളും, ഉണ്മാപരമായ അസ്വാതന്ത്ര്യവും വ്യക്തമാക്കാനാണ് ലക്കാന്റെ ചിന്തകൾക്ക് സാധ്യമാവുന്നത്. എന്നാൽ, കശ്മീരികളുടെ നിലനിൽപ്പിനെ സംബന്ധിച്ചുള്ള ചോദ്യം ഉണ്മാപരമാണെങ്കിൽ, നഗ്നമായ സഫറിങ്ങുകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണെങ്കിൽ; ലക്കാന്റെ സെമിയോട്ടിക്കൽ സൈക്കോഅനാലിസിസിന്റെ ടൂളുകൾ മതിയാവുകയില്ല കശ്മീരി പ്രതിസന്ധിയെ മനസ്സിലാക്കാൻ. മറിച്ച് അതിന്റെ പരിധികളെയും മറികടക്കുന്ന മൗലികമായ, ഉണ്മയുടെ നഗ്നതയുമായി നേരിട്ട് ഇടപെടാൻ സാധിക്കുന്ന, പുതിയ സിദ്ധാന്തങ്ങളും, തത്ത്വദർശനങ്ങളും അതിനായി ആവശ്യമായി വരുന്നുണ്ട്. അതിനാൽ തന്നെ ‘പോസ്റ്റ്-ലക്കാനിയൻ’ എന്നതിൽ നിന്ന് മാറി ‘പാരാ-ലക്കാനി’യനായ (ആന്റി-ലക്കാനിയനോ, നോൺ-ലക്കാനിയനോ അല്ല) – അല്ലെങ്കിൽ പോസ്റ്റ്-ലക്കാനിയൻ എന്നതിന്റെ അർത്ഥം ‘ലക്കാന്റെ സ്വാധീനം ഉൾക്കൊണ്ട’ എന്നതിൽ നിന്ന് ‘ലക്കാനെ മറികടക്കുന്ന’ എന്ന അർത്ഥത്തിലേക്ക് മാറ്റിക്കൊണ്ട് – ഒരാലോചനയിലേക്ക് കശ്മീരി എന്ന ചോദ്യത്തെ മാറ്റേണ്ടതുണ്ട്. എന്തെന്നാൽ, ലക്കാനിയനായ അന്വേഷണങ്ങൾ കശ്മീരികളുടെ ഉണ്മാപരമായ ചോദ്യങ്ങളെ, സിറ്റിസൺഷിപ്പും, പൊളിറ്റിക്കലുമായ ടെറിട്ടോറിയൽ ചിന്തകൾക്കകത്ത് പരിമിതപ്പെടുത്തുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
പൊളിറ്റിക്കൽ, സിറ്റിസൺഷിപ്പ് എന്നീ ആലോചനകൾ തന്നെ യഥാർത്ഥത്തിൽ അപരവൽക്കരണത്തെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതാണ്. എന്തെന്നാൽ ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ എന്ന പദം അതിന്റെ ഗ്രീക്ക് പ്രയോഗങ്ങളിൽ തന്നെ ‘പോളിസി’ൽ – പട്ടണങ്ങളിൽ – ജീവിച്ചിരുന്നവരെ, കുലീനരെ, സൂചിപ്പിക്കുന്നതിനുവേണ്ടിയും, അല്ലാത്ത ‘ബാർബേറിയൻസി’നെ – പട്ടണങ്ങൾക്ക് പുറത്തുള്ള ഗ്രീക്കിൽ നിന്ന് വിഭിന്നമായ സ്വന്തം സംസ്കാരത്തിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ആളുകളെ – അപരിഷ്കൃതർ എന്ന് മുദ്രകുത്തി അപരവൽക്കരിച്ച് നിർത്തുന്നതിന് പ്രയോഗിച്ചിരുന്ന പദമാണ്. അതിനാൽ തന്നെ, ഗ്രീക്കിൽ ഒരാൾ പൊളിറ്റിക്കലാവുക എന്നത് യഥാർത്ഥത്തിൽ, ഗ്രീക്ക് സംസ്കാരത്തിലേക്ക്, കുലീനതയിലേക്ക് അയാൾ അസിമിലേറ്റ് ചെയ്യപ്പെടുകയും, സ്വന്തം സംസ്കാരത്തെ ഉപേക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുക എന്ന ഒരു സങ്കീർണ്ണമായ പ്രക്രിയയുടെ നാമമായിരുന്നു. ‘സിറ്റിസൺ’ എന്ന രാഷ്ട്രീയ കർതൃത്തത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന പദവും അതുപോലെ തന്നെയാണ്. യഥാർത്ഥത്തിൽ, ആംഗ്ലോ-സാക്സണിക്ക്-ഫ്രഞ്ച് ഉത്ഭവമുള്ള ഈ പദത്തിന്റെ അർത്ഥം, മദ്ധ്യകാല യൂറോപ്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ ‘സിറ്റി’യിൽ – പട്ടണത്തിൽ അല്ലെങ്കിൽ ഫ്യൂഡിൽ (ഭൂവകാശിയുടെ വലിയ ടെറിട്ടറി) – ജീവിക്കുന്നവരെ സൂചിപ്പിക്കാൻ, അല്ലെങ്കിൽ വിശാലാർത്ഥത്തിൽ നഗരത്തിലെ ധനികകേന്ദ്രങ്ങളിൽ, അധികാരകേന്ദ്രങ്ങളിൽ ജീവിക്കുന്നവരെ സൂചിപ്പിക്കാൻ പ്രയോഗിച്ചിരുന്ന പദമായിരുന്നു. അതിനാൽ തന്നെ, വ്യത്യസ്തരായവർ – സമൂഹം കുറ്റവാളിയാക്കിയവർ, ഗ്രാമങ്ങളിലെ ദരിദ്രരായിരുന്ന കർഷകർ, വനവാസികളായിരുന്ന അല്ലെങ്കിൽ പ്രാന്ത വാസികളായിരുന്ന സ്വന്തമായി സംസ്കാരമുണ്ടായിരുന്ന അബോർജിനൽസ് – എല്ലാം തന്നെ ‘സിറ്റിസൺഷിപ്പിന്’ പുറത്തായിരുന്നു. അതിന്റെ ആനുകൂല്യങ്ങളിൽ നിന്ന് അപരവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടവരായിരുന്നു. മറിച്ച്, അവർക്ക് സിസ്റ്റിസൺഷിപ്പ് നേടാനുള്ള ഏക വഴി, സ്വന്തം അസ്തിത്വം ഉപേക്ഷിച്ച് ‘നഗര കേന്ദ്രീകൃതമായ മുഖ്യധാര’യിലേക്ക് ലയിക്കുക എന്നത് മാത്രമായിരുന്നു. അതിനാൽ തന്നെ, പൊളിറ്റിക്കലും, സിറ്റിസൺഷിപ്പും രണ്ടു ഉത്ഭവമുള്ള പദങ്ങളാണെങ്കിൽ പോലും ആശയപരമായും, അപരവൽക്കരണത്തെ സാധ്യമാക്കുന്ന വിഷയത്തിലും അവ ഒരു തരം ‘പോസിറ്റീവ് കോറിലേഷൻ’ ബന്ധം പുലർത്തുന്നവയാണ്.
അപ്പോൾ, നിലവിലെ സാഹചര്യത്തിൽ, ചരിത്രപരമായി സ്വന്തം സംസ്കാരം രൂപപ്പെടുത്താനും, ഉണ്മക്ക് മേലുള്ള പരമാധികാരം അനുഭവിക്കാനും ഉണ്മാപരമായി കഴിവുള്ള കശ്മീരികളുടെ പൊളിറ്റിക്കൽ ആയിത്തീരൽ, അല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ സിസ്റ്റിസണായിത്തീരൽ എന്നത് വളരെ മൗലികമായൊരു അപരവത്കരണ പ്രക്രിയയാണ്. എന്തെന്നാൽ, കശ്മീരികളുടെ പൊളിറ്റിക്കലും, സിറ്റിസണും ആയിത്തീരൽ എന്ന പ്രക്രിയ, അവരെ അവരുടെ സംസ്കാരവും, ഉണ്മക്ക് മുകളിലുള്ള പരമാധികാരവുമെല്ലാം അവക്ക് മുൻപിൽ സമർപ്പിക്കുന്നതിലേക്കുള്ള പരോക്ഷമായ ഒരു ബലപ്രയോഗം കൂടിയാണ്. അതായത് ചുരുക്കത്തിൽ, കശ്മീരികളെ വിശാലമായ ഇന്ത്യൻ പൊളിറ്റിക്കലിലേക്കും, സിറ്റിസൺഷിപ്പിലേക്കും ഉൾപ്പെടുത്താനുള്ള ശ്രമം, യഥാർത്ഥത്തിൽ കശ്മീരികളെ അവരുടെ സ്വന്തം ഉണ്മക്ക് മേലുള്ള പരമാധികാരത്തെ എടുത്ത് കളയുന്നതും, അവരെ ഇന്ത്യൻ മുഖ്യധാരാ രാഷ്ട്രീയത്തിലേക്ക് അസിമിലേറ്റ് ചെയ്യുക വഴി (majoritarian politicization), ജി എസ് ഗുർയെ പറഞ്ഞത് പോലെ, ആദ്യം കശ്മീരികളുടെ ഉണ്മാപരമായ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെയും, തനിമയെയും, ശേഷം അങ്ങനെ ഒരു വിഭാഗത്തെയും തന്നെ ഇല്ലായ്മ ചെയ്യുന്നതുമാണ് (ശേഷം ഇന്ത്യൻ – പോളിസിൽ ജീവിക്കുന്നവൻ, സിറ്റിയിൽ ജീവിക്കുന്നവൻ പോലെ – എന്ന ഒരൊറ്റ, മൈനോറിറ്റി ഇല്ലാത്ത സോവറൈൻ മജോറിറ്റി മാത്രമേ ഉണ്ടാവുകയുള്ളൂ). അതിനാൽ, പൊളിറ്റിക്കൽ, സിറ്റിസൺഷിപ്പ് എന്നീ പദങ്ങൾ അവയുടെ ഉണ്മയാൽ തന്നെ ബൈനറിയൽ (ദ്വന്ദ്വാത്മകം) ആയതിനാലും, ‘അപരവൽക്കരണ’ സ്വഭാവമുള്ളതിനാലും കശ്മീരികളുടെ പ്രതിസന്ധികളെ അവയുടെ ചട്ടക്കൂടിലൂടെ ആലോചിക്കുക വഴി കശ്മീരികളുടെ പ്രതിസന്ധികളെ, “അവരെ അവരിൽ നിന്ന് തന്നെ അപരവൽക്കരിക്കുന്നതിലൂടെ മാത്രമേ പരിഹരിക്കാൻ സാധിക്കൂ” എന്ന പ്രഖ്യാപനമാണ് നടക്കുന്നത്.
മാത്രമല്ല, ‘ബാർഡ് സിറ്റിസൺ’ അല്ലെങ്കിൽ ‘അർദ്ധ പൗരൻ’ എന്ന അവസ്ഥ തന്നെ കശ്മീരികളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം അനുചിതമാണ്. എന്തെന്നാൽ പോളിസിനും, സിറ്റിക്കും പുറത്തുള്ള ബീയിങ്ങുകളെ പുറത്താക്കുന്നതിലൂടെ പൊളിറ്റിക്കൽ, സിറ്റിസൺ എന്നുള്ളവ തന്നെ വളരെ പരിമിതവും, ടെറിട്ടോറിയലുമായ സങ്കല്പങ്ങളാണ്. അപ്പോൾ, ‘ബാർഡ്’ അല്ലെങ്കിൽ ‘അർദ്ധ’ സിറ്റിസൺ എന്നത് ആ പരിമിതവും, ടെറിട്ടോറിയലുമായ സിറ്റിസണ്ണിൽ നിന്ന് തന്നെയുള്ള മറ്റൊരു മൈനോരിറ്റിയാണ്. അതായത് സിറ്റിയുടെയും, പോളിസിന്റെയും (അതായത് മുഖ്യധാരയുടെ) അകത്ത് തന്നെയുള്ള മൈനോറിറ്റി. ഇന്ത്യയിൽ ‘പരിമിതമായ രീതിയിൽ’ സിഖുകൾക്ക് മാത്രമാണ് അത്തരമൊരു അവസ്ഥയുള്ളത്. മറിച്ച്, കശ്മീരികൾ എന്നത് പോളിസിനും, സിറ്റിക്കും പുറത്തുള്ള നഗ്നരായ ഉണ്മയുടെ ഉടമകളെ – ഉടലുകളെ – പോലെ നിലനിൽക്കുന്നവരാണ്. അവക്കകത്തുള്ള ചർച്ചകളിൽ ഒതുക്കാൻ സാധിക്കാത്തവരാണ്. അതിനാൽ അവരെ സംബന്ധിച്ചുള്ള ആലോചനകൾ പോളിസിന്റെയും, സിറ്റിയുടെയും കുലീനതക്കും, അത് വെച്ചുനീട്ടുന്ന ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ കൈവശപ്പെടുത്തലിനും പുറത്തുള്ള, അതിനേക്കാൾ ആഴമേറിയ, ചരിത്രപരമായ, പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കലായ, ഉണ്മാപരമായ ആലോചനകളാണ്. അതിനാൽ, പൊളിറ്റിക്സ് എന്നതിനേക്കാൾ ഓണ്ടോളജിയാണ് (ഉണ്മാശാസ്ത്രം) കശ്മീരികളുടെ പ്രതിസന്ധികളെ മനസ്സിലാക്കാനുള്ള ചിന്താ പരിസരം. അപ്പോൾ, കശ്മീരികളുടെ അവസ്ഥ ‘ബാർഡ് സിറ്റിസൺ’ – ₵ – എന്നതിനേക്കാൾ ‘ബാർഡ് ഓണ്ടോളജി’യാണ് – Ø. കാരണം, മൗലികമായി അവരുടെ ഉണ്മക്ക് തന്നെ മുകളിലാണ് ഇവിടെ നിഷേധം നിലനിൽക്കുന്നത്.
മറ്റൊന്ന്, പോസ്റ്റിലെ കശ്മീരികളുടെ റൈറ്റ്സിനെയും, ഡ്യൂട്ടീസിനെയും കുറിച്ചുള്ള ആശങ്കകളാണ്. പക്ഷെ, അതിനകത്തെ വൈരുദ്ധ്യമെന്തെന്നാൽ കശ്മീരികളെ കുറിച്ചുള്ള സഹതാപപരമായ അത്തരമൊരു ആശങ്ക തന്നെ കശ്മീരികളുടെ നിലവിലെ ഉണ്മാകർത്തൃത്തത്തോടുള്ള അനീതിയാണ്. കാരണം, അത്തരം റൈറ്റ്സിനും, ഡ്യൂട്ടീസിനും വേണ്ടി സാമ്പ്രദായിക പൊളിറ്റിക്കൽ ഫിലോസഫിയുടെ നിർവ്വചനങ്ങൾക്കകത്ത് നിന്ന് വാദിക്കുക എന്നതിന്റെ മറ്റൊരർത്ഥം, കശ്മീരികളെ അവരല്ലാതാക്കുന്ന മുഖ്യധാരാ പൊളിറ്റിക്കലിലേക്കും, സിറ്റിസൺഷിപ്പിലേക്കും അവരെ പ്രവേശിപ്പിക്കാൻ – അവരെ അസിമിലേറ്റ് ചെയ്യാൻ – വേണ്ടി വാദിക്കുക എന്നത് കൂടെയാണ്. അവർ, അവരുടെ ഉണ്മയുടെ പരമാധികാരം നഷ്ടപ്പെട്ട്, മുഖ്യധാരാ ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ അധികാരത്തിന് മുൻപിൽ അർദ്ധ-ഉണ്മകളായി (barred ontology/flesh) നിൽക്കുന്നത് കാണാൻ ആഗ്രഹിക്കുക എന്നത് കൂടെയാണ്. അവരെ പൊളിറ്റിക്കലായി കാണാൻ ആഗ്രഹിക്കുക എന്നതാണ്. എന്നാൽ, അവർ പൊളിറ്റിക്കലായാൽ അവർക്ക് ലഭിക്കണം എന്ന് വാദിക്കപ്പെടുന്ന റൈറ്റ്സിന്റെയും, ഡ്യൂട്ടീസിന്റെയും ഉത്ഭവമെവിടെയാണ്? അവയുടെ ഉത്ഭവം അവരെ അവരുടെ ഉണ്മകളിൽ നിന്ന് അപരവൽക്കരിക്കുന്ന സ്റ്റേറ്റിൽ തന്നെയാണ്. അപ്പോൾ, റൈറ്റ്സ് എന്നതും സ്റ്റേറ്റ് വെച്ച് നീട്ടുന്ന – സ്റ്റേറ്റിന്റെ അധികാരത്തെ എന്നും മുകളിൽ തന്നെ പ്രതിഷ്ഠിക്കുന്ന – ചില ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടാൻ സാധിക്കാത്ത ഔദാര്യങ്ങളാണ്. കാരണം, കാൾ ഷ്മിറ്റ് തന്റെ ‘പൊളിറ്റിക്കൽ തിയോളജി’ എന്ന സങ്കല്പം വിശദീകരിക്കുന്നിടത്ത് വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്, പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടോട് കൂടെ ദൈവത്തിന്റെയും, പള്ളിയുടെയും മനുഷ്യർക്ക് മുകളിലുള്ള ഹിംസാത്മകമായ പരമാധികാരം ഇല്ലാതാവുകയായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് ആ അധികാരം പള്ളിയിൽ നിന്നും ദൈവത്തിൽ നിന്നും സെക്കുലർ സ്റ്റേറ്റ് കൊള്ളയടിക്കുകയും, സ്വന്തം ആധികാരികതക്ക് വേണ്ടി പിന്നീടങ്ങോട്ട് പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുകയായിരുന്നുവെന്ന്. അതിനാൽ, പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ട് വരെ പള്ളിക്കുണ്ടായിരുന്ന ദൈവിക പരിവേഷം, പിന്നീടങ്ങോട്ട് സ്റ്റേറ്റ് സ്വയം എടുത്തണിയുകയും, പ്രയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുകയായിരുന്നു. അപ്പോൾ, സ്റ്റേറ്റ് എന്ന മിഷേൽ മോണ്ടൈനിന്റെ ഭാഷയിലെ നിഗൂഢോത്ഭവമുള്ള (mystical foundation of authority), അധികാര സ്ഥാപനം, ദൈവ സമാനമായി ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടാതെയും, നിയമങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചും, അത് ജനങ്ങൾക്ക് മുകളിൽ അടിച്ചേൽപിച്ചും, ആ നിയമങ്ങളിൽ നിന്നെല്ലാം സ്വയം സ്വതന്ത്രമായും നിലനിന്നു. അതിനാൽ ചുരുക്കത്തിൽ റൈറ്റ്സ് എന്നതും ഭരണകൂടം കല്പിക്കുന്ന മണ്ഡലത്തിനകത്ത് മാത്രം സാധ്യമാകുന്നതിനാൽ, യഥാർത്ഥത്തിൽ അവ സിറ്റിസണിന് മേലുള്ള ഡ്യൂട്ടീസ് – ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ (ഭരണകൂടത്തിന് അങ്ങോട്ട് വേല ചെയ്തു കൊടുക്കേണ്ട കാര്യങ്ങൾ) – തന്നെയാണ്. അതിനാൽ സാമ്പ്രദായിക പൊളിറ്റിക്കൽ ഫിലോസഫിയിലെ പോലെ സിറ്റിസൺ എന്നത് റൈറ്റ്സും, ഡ്യൂട്ടീസും അനുഭവിക്കുന്ന ഉണ്മയല്ല. മറിച്ച്, ഡ്യൂട്ടീസ് മാത്രമുള്ള – നിയമങ്ങൾക്ക് വിധേയപ്പെടുക എന്ന ദൗത്യം മാത്രമുള്ള – സ്വന്തം ഉണ്മക്ക് മുകളിലുള്ള കർതൃത്തം നഷ്ടപ്പെട്ട, സ്റ്റേറ്റിന് പ്രത്യേകിച്ച് ദൗത്യങ്ങളൊന്നുമില്ലാത്ത, വികലമായ ബീയിങ്ങാണ്. ആ അർത്ഥത്തിലും കശ്മീരി ബീയിങ്ങുകളുടെ അവസ്ഥ ‘ബാർഡ് ഓണ്ടോളജി’യുടെ (Ø) വ്യവഹാരപരിധിക്കകത്തുള്ളവയാണ്.
ഈയൊരു പരിസരത്ത് നിന്ന് വായിക്കുമ്പോൾ ജിയോർജ്ജിയോ അഗമ്പന്റെ ‘ഹോമോ സാക്കർ’ മൗലികമായി കശ്മീരി പൊളിറ്റിക്കൽ സ്വത്ത്വത്തെയല്ല ചോദ്യം ചെയ്യുന്നത്, മറിച്ച് കശ്മീരികളുടെ ഉണ്മയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ തന്നെയാണ്. ഒരുണ്മ എന്ന നിലയിൽ ഒരു കശ്മീരിക്ക് ലഭിക്കേണ്ട – ഉണ്മാപരമായി ഏതൊരു കശ്മീരിയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന – വിമോചനാത്മകതയും, സ്വച്ഛന്ദതയും നഷ്ടപ്പെട്ട്, കേവലം ജനിച്ചുപോയത് കൊണ്ട് മാത്രം ഉണ്മയായിരിക്കേണ്ട, ഉണ്മയുടെ മേൽ ആരോപിക്കപ്പെട്ട – അടിച്ചേല്പിക്കപ്പെട്ട – നിഷേധാത്മകമായ ഭാരം ചുമന്ന് ജീവിക്കേണ്ടി വരുന്ന, അടിമത്തപരമായ – ഫ്രാങ്സ്വാ ലോറൽ പറയുന്നത് പോലെ ഉണ്മയെ ശരീരത്തിന്റെ അപരമായി സങ്കൽപ്പിച്ച്, അതിന്റെ തന്നെ അടിമയായി ജീവിക്കാൻ നിർബന്ധിക്കപ്പെടുന്ന വിഭജനാത്മകമായ (ഉണ്മയും, ശരീരവും തമ്മിൽ); ഉണ്മയാൽ തന്നെ വിഘടിക്കപ്പെടുകയും, അതിനാൽ തന്നെ സ്വയം അപരവൽക്കരിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്ത, സഫറിങ്ങിന്റെ ആപൽക്കരമായ പരിസരത്ത് മാത്രം നിലനിൽക്കുന്ന ബീയിങ്ങായി ആ നിലക്ക് കശ്മീരികൾ മാറുന്നു. അതിനാൽ അതിന്റെ പൊളിറ്റിക്കൽ തലത്തിൽ നിന്ന്, ഉണ്മയുടെ തലത്തിലേക്ക് വ്യാപിച്ച അടിമത്തത്തിന്റെ നശീകരണാത്മക സ്വഭാവം ഹോമോ സാക്കറിന്റെ ഈ വിശാല ചിന്ത വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്. അത്തരം, സ്വന്തം ഉണ്മയുടെ അടിമത്തത്തിന് തന്നെ വിധേയമാക്കപ്പെട്ട കശ്മീരി ബീയിങ്ങുകളെയാണ്, സ്റ്റേറ്റ് പൊളിറ്റിക്കലിലേക്ക് അസിമിലേറ്റ് ചെയ്യുന്നതിനായി ‘വശപ്പെടുത്തുക’യും (domesticate) ‘മെരുക്കുക’യും (tame) ചെയ്യുന്നത്. അല്ലാത്തപക്ഷം, ഭരണകേന്ദ്രത്തിലേക്കുള്ള പ്രവേശനം നിഷേധിക്കപ്പെട്ട – അല്ലെങ്കിൽ മുഖ്യധാരാ പൊളിറ്റിക്കലിന്റെ നിയന്ത്രണ ചക്രം ഒരിക്കലും നേടിയെടുക്കാൻ സാധിക്കില്ല എന്ന് ബോധ്യമുള്ള – കശ്മീരി കർതൃത്തം, അത് തിരിച്ചറിയുകയും ചെയ്തതിനാൽ, അടുത്ത സാധ്യതയായ ‘പൊളിറ്റിക്കലിന്റെ ഭരണപരിധിയിൽ നിന്ന് പുറത്ത് കടക്കുക’ എന്ന ബദലാണ് പരീക്ഷിക്കുക. അപ്പോൾ, എല്ലാ ഉണ്മയിലും നിലനിൽപ്പാവശ്യാർത്ഥം ഉള്ളടങ്ങിയിട്ടുള്ള വന്യമായ ഹിംസാത്മകതയുടെ (existential potential for violence) കശ്മീരി വേർഷൻ സ്റ്റേറ്റിന് നേരിടേണ്ടതായി വരും. പക്ഷെ, ദെറിദ പറഞ്ഞത് പോലെ ‘നിഗൂഡാടിത്തറയുടെ സംരക്ഷണത്തിൽ ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടാതെ നിലനിന്ന കാരണത്താൽ, അനുഭവം കൊണ്ട് നേടിയെടുക്കേണ്ട ‘അതിജീവന ശേഷി’ ഇല്ലാത്ത സ്റ്റേറ്റിന് അത്തരം വയലൻസുകളെ നേരിടാനുള്ള കെൽപ്പ് ഇല്ലാ’ത്തതിനാൽ, ഭരണകൂടാത്മകമായ ബൃഹദ്-ആഖ്യാനങ്ങൾ മുഖേന കശ്മീരികളെ അവരുടെ സ്വതന്ത്രവും, നശീകരണാത്മകവുമായ ഹിംസാത്മക സ്വഭാവത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കാൻ അനുവദിക്കാതെ പിടിച്ചുവെക്കുകയാണ് അത് ചെയ്യുന്നത്. ചുരുക്കത്തിൽ, ഈ നിലക്ക് ഡൊമെസ്റ്റിക്കേറ്റ് ചെയ്യപ്പെട്ടുന്ന നഗ്നമായ കശ്മീരി ഉണ്മകൾ, വാൾട്ടർ ബെന്യമിൻ പറഞ്ഞത് പോലെ യഥാർത്ഥത്തിൽ സ്വന്തം അധികാരത്തെ നിലനിർത്താനായി സ്റ്റേറ്റ് – പൊളിറ്റിക്കൽ – പ്രയോഗിക്കുന്ന ഡൊമെസ്റ്റിക്കേഷൻ എന്ന ‘നിയമ സംരക്ഷണ ഹിംസ’ക്ക് (law preserving violence) വിധേയമാക്കപ്പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ബീയിങ്ങും ഐഡന്റിറ്റിയും; ആലോചനകളിലെ പ്രതിസന്ധികൾ
എന്താണ് യഥാർത്ഥത്തിൽ കശ്മീരികളുടെ ബീയിങ്ങിനെ സംബന്ധിച്ചുള്ള പ്രതിസന്ധികളെ പൊളിറ്റിക്കൽ, റൈറ്റ്സ് പോലുള്ള ഐഡന്റിറ്റിയുടെ പ്രതിസന്ധികളാക്കി മാറ്റിയാലുള്ള പ്രശ്നം? എന്തെന്നാൽ അത്തരമൊരു മാറ്റത്തിലൂടെ ഉണ്മയും, ഉണ്മയുടെ സഫറിങ്ങും, മാംസത്തിന്റെ അനുഭവങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കശ്മീരി അസ്തിത്ത്വ പ്രതിസന്ധികൾ, തിരഞ്ഞെടുപ്പിനും, സമത്വത്തിനും, തുല്യ പരിചരണത്തിനും ഒക്കെയായുള്ള, അവരുടെ ഉണ്മയുടെ അത്യന്താപേക്ഷിക ഘടകങ്ങളിൽ നിന്നന്യമായുള്ള സംവാദങ്ങളിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുകയും, അതുവഴി ഓരോ മാംസവും അനുഭവിക്കുന്ന ഹിംസയുടെ മൂല്യം, സ്വത്ത്വത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നതിലൂടെ സാമൂഹികവൽക്കരിക്കപ്പെടുകയും, അതുവഴി വിഹിതം ചെയ്യപ്പെട്ടതായി കണക്കാക്കപ്പെടുകയും (ഒരു വ്യക്തിയുടെ അനുഭവത്തിന്റെ ആഘാതത്തിന്റെ തോത് എല്ലാവരിലേക്കും ഹരിക്കുകയും, അതുവഴി അനുഭവിച്ച വ്യക്തിയുടെ അനുഭവം ലഘൂകരിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന രീതിയിൽ), അതിനാൽ തന്നെ സാമാന്യവൽക്കരിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. കാരണം, ഐഡന്റിറ്റി എന്നത് എപ്പോഴും ബൈനറികളെ പൂർവ്വസങ്കല്പനം ചെയ്യുന്നവയാണ്. അതിനാൽ, മറ്റൊരു ഉണ്മയുടെ അസാന്നിദ്ധ്യത്തിൽ ഐഡന്റിറ്റി എന്നത് അസാധ്യമായ ഒന്നാണ്. അപ്പോൾ, മറ്റൊരു ഉണ്മയുടെ അസാന്നിദ്ധ്യത്തിൽ, ഐഡന്റിറ്റിയുടെ തലത്തിലേക്ക് മാറ്റപ്പെട്ട കശ്മീരികളുടെ ഉണ്മാപരമായ പ്രതിസന്ധികൾ, ഐഡന്റിറ്റി ഇല്ലാത്തതിനാൽ തന്നെ പ്രതിസന്ധികളല്ലാതാകുന്നു. അല്ലെങ്കിൽ അദൃശ്യവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടു പോകുന്നു. അതിനാൽ, ഐഡന്റിറ്റിയുടെ തലത്തിലേക്ക് മാറ്റപ്പെട്ടാൽ കശ്മീരി സഫറിങ് എന്നത് മറ്റൊന്നിന്റെ സാന്നിധ്യത്തിൽ മാത്രം നിലനിൽക്കുന്ന സഫറിങ്ങായി മാറുന്നു. അത് പല ഘട്ടത്തിലും കശ്മീരി സഫറിങ്ങുകളെ, സഫറിങ്ങുകളല്ലാതാക്കുന്ന അവസ്ഥയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.
അത്തരം ഐഡന്റിറ്റികളുടെ പ്രതിസന്ധിയായി കാണുന്നതിലൂടെ മറ്റൊരു തലത്തിൽ, കശ്മീരി പ്രതിസന്ധികൾ ചുരുക്കപ്പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. കാരണം, റൈറ്റ്സുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് മാത്രം കശ്മീരികളുടെ പ്രതിസന്ധികളെ മനസ്സിലാക്കുന്നതിലൂടെ, നിലനിൽക്കുന്ന സമയ ഘട്ടത്തിൽ ആ റൈറ്റ് നേടുന്നതിലൂടെ അവരുടെ പ്രതിസന്ധികൾ അവസാനിച്ചു എന്ന ചിന്ത ഉടലെടുക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അപ്പോൾ, ഉണ്മാപരമായ പ്രതിസന്ധികൾ നിലനിൽക്കുമ്പോഴും, അവരെ ലോകം മുഖ്യധാരയിൽ ലയിക്കപ്പെട്ട, നോർമാറ്റീവ് ആയ ബീയിങ്ങുകളായി വിലയിരുത്തുന്നു. അത് യഥാർത്ഥത്തിൽ അവരുടെ പ്രതിസന്ധികളുടെ പരിഹാരം എന്ന സ്വപ്നത്തെ വൈകിപ്പിക്കുന്നു. യഥാർത്ഥത്തിൽ ഫ്രാൻസ് ഫാനന്റെയും, ആഫ്രോ പെസിമിസ്റ്റുകളുടെയുമെല്ലാം ആഗമനത്തോട് കൂടെ, ബ്ലാക് വിമോചന മൂവ്മെന്റുകളിലും സംഭവിച്ചത് ഇത് തന്നെയായിരുന്നു. എന്തെന്നാൽ മാർട്ടിൻ ലൂതറും, മണ്ടേലയും നേടി തന്ന ഐഡന്റിറ്റിപരമായ സ്വാതന്ത്ര്യങ്ങൾ കൊണ്ട് അവസാനിക്കുന്നതല്ല ബ്ലാക് പ്രതിസന്ധികളെന്നും, കാരണം ബ്ലാക് പ്രതിസന്ധി എന്നത് ഉണ്മാപരമാണെന്നും, അതിനാൽ തന്നെ ഉണ്മാപരമായ, മാംസത്തിലേക്ക് ആഴത്തിൽ ഇറങ്ങിയ റാഡിക്കൽ ആലോചനകളാണ് ബ്ലാക് വിമോചനത്തെ പൂർണ്ണമായി സാധ്യമാകുകയുള്ളൂ എന്നുമുള്ള തിരിച്ചറിവ് ആ വൈകിയ ഘട്ടത്തിൽ മാത്രമാണ് ബ്ലാക് ആക്ടിവിസ്റ്റുകൾ നേടിയെടുക്കുന്നത്. ചുരുക്കത്തിൽ, ഉണ്മയിൽ നിന്ന് സ്വത്ത്വത്തിലേക്ക് മാറ്റപ്പെടുന്നതിലൂടെ ‘കശ്മീരി’ എന്ന സഫറിങ്ങിന്റെ ചോദ്യം, കേവലം ഗെയിനിന്റെ -നേട്ടത്തിന്റെ – (റൈറ്റ്സ്, പൊളിറ്റിക്കൽ മുതലായ അവകാശങ്ങളുടെ) ചോദ്യങ്ങളായി പരിവർത്തനപ്പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആലോചനകൾക്ക് ഉണ്മയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആലോചനയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തി നോക്കുമ്പോൾ മൗലികമായൊരു പരിമിതി കൂടെ നിലനിൽക്കുന്നുണ്ട്. എന്തെന്നാൽ, തലാൽ അസദ് ചോദിക്കുന്നത് പോലെ ‘ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിലെ ‘ഹ്യൂമൻ’ ആരാണ്?’ അല്ലെങ്കിൽ ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിനകത്തെ ‘ഹ്യൂമൻ’ എന്നതിന്റെ വ്യാപ്തി എത്രത്തോളമാണെന്ന് നമുക്ക് കശ്മീരികളെ കുറിച്ചുള്ള ആലോചനകളിൽ പ്രധാനമാകുന്നു. ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സ് എപ്പോഴും ബൈനറിയൽ ആയതിനാൽ തന്നെ അതിന്റെ ആലോചനാ മണ്ഡലം എപ്പോഴും വ്യക്തി (individual), സമൂഹം (society/group/collective) എന്നീ ദ്വന്ദ്വങ്ങൾക്കകത്ത് പരിമിതമായിരിക്കും. ഇനി, ഒരുപക്ഷെ അതിനുപുറത്തുള്ള ഹ്യൂമനുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആലോചനകൾ പോലും ‘റൈറ്റ്സ്’ എന്ന രീതിയിൽ ചിന്തിക്കാൻ ആ ക്യാറ്റഗറികൾക്കകത്തേക്ക് കൊണ്ടുവരേണ്ടതായി വരും. അല്ലെങ്കിൽ പോലും, ഏറ്റവും ആത്യന്തിയമായ ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിന്റെ വ്യാവഹാരിക പരിധി ‘ദൃശ്യതയിലും’ (appearence) ‘മാംസ’ത്തിലും (flesh) ഒതുങ്ങുന്നതാണ്. അതുകൊണ്ടാണ്, ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരെ സംബന്ധിച്ച് മാത്രം ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിന് സംസാരിക്കാൻ സാധിക്കുന്നതും, മരണപ്പെട്ടവരെ സംബന്ധിച്ച് ‘ഒരിക്കൽ ജീവിച്ചിരുന്നവർ’ എന്ന നിലയിലുള്ള ഒരു സിമ്പതി കൊണ്ട്, ചരിത്രത്തിൽ അവർ ജീവിച്ചിരുന്ന കാലഘട്ടത്തിൽ അവർ നേരിട്ട മാനുഷിക പ്രതിസന്ധികളെ ചൂണ്ടിക്കൊണ്ട് മാത്രം സംസാരിക്കേണ്ടി വരുന്നതും. അതായത്, മരണപ്പെട്ടവരെ – അവരുടെ മരണത്തെ ഒരു സാക്ഷിത്തമായി (ശഹാദത്തായി) നിലനിർത്തിക്കൊണ്ട് തന്നെ – ഉൾക്കൊളളാൻ ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിന്റെ വ്യവഹാര പരിധിക്ക് സാധിക്കുകയില്ല. എന്നാൽ കശ്മീർ പോലുള്ള ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരെ പോലെ തന്നെ, അല്ലെങ്കിൽ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരേക്കാൾ മരണപ്പെട്ടവർ – ശഹാദത്ത് വരിച്ചവർ, സാന്നിധ്യമില്ലാത്തവർ, ദൃശ്യതയില്ലാത്തവർ, മാംസമല്ലാത്തവർ – മൗലികമാവുന്ന, ഒരു ടെറിട്ടറിയിൽ അത്തരം ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിന്റെ അളവുകോലുകൾക്കൊണ്ടുള്ള ആലോചനകൾ പരിമിതമായിരിക്കും. ശഹാദത്ത് വരിച്ചവരോടുള്ള അനീതിയായിരിക്കും. ചുരുക്കത്തിൽ, കശ്മീരിനെ കുറിച്ചുള്ള ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിന്റെ പരിസരത്ത് നിന്നുള്ള പരിമിതമായ ആലോചനകൾ, പരിഗണനയിൽ ഉൾപെടുത്താതിരിക്കുന്നതിലൂടെ യഥാർത്ഥത്തിൽ ‘അദൃശ്യമായി’ (ഭൗതികമായ ടെറിട്ടറിയിൽ നിന്ന്) നിൽക്കുന്ന ശഹാദത്ത് വരിച്ചവരെ, പൂർണ്ണമായ ഇല്ലായ്മയായി – യഥാർത്ഥത്തിൽ മരണപ്പെട്ടവരായി – മാറ്റുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. അത് യഥാർത്ഥത്തിൽ, “നിങ്ങൾ [അല്ലാഹുവിന്റെ മാർഗ്ഗത്തിൽ] ശഹാദത്ത് വരിച്ചവരെ സംബന്ധിച്ച് മരണപ്പെട്ടവർ എന്ന് പറയരുത് (ആക്കരുത്), കാരണം അവർ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർ തന്നെയാണ്” എന്ന ഹദീസിന്റെ ബാഹ്യാർത്ഥത്തിന് വിരുദ്ധമാണ്. അതിനാൽ, കേവലം ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സിന്റെ അളവുകോലിൽ മാത്രം കശ്മീരി പ്രതിസന്ധിയെ മനസ്സിലാക്കുന്ന സ്വത്ത്വവാദ രാഷ്ട്രീയം, ഒരർത്ഥത്തിൽ – ഇസ്ലാമിക വിരുദ്ധമല്ലെങ്കിലും – ‘നൈതികമായ ഇസ്ലാമിക സങ്കല്പങ്ങൾക്കെതിരാണ്’.
മറിച്ച്, ഇസ്ലാമികമായി നോക്കുമ്പോഴും ഉണ്മാപരമായ ആലോചനകൾക്കാണ് കശ്മീരി പ്രതിസന്ധികളെ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കുക. എന്തെന്നാൽ, ഉണ്മാപരമായ (ontological) ആലോചനകളിൽ ഹ്യൂമൻ എന്ന ‘സിംഗുലാരിറ്റി’ക്കാണ് – പരമമായ ഭിന്നതക്കാണ് – പ്രാധാന്യം. അതിനാൽ തന്നെ ആ ആലോചന വ്യക്തി, സമൂഹം എന്ന ഒരു ദ്വന്ദ്വത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നില്ല. എന്തെന്നാൽ, സിംഗുലാരിറ്റി എന്നത് വ്യക്തിക്കും സമൂഹത്തിനും മുൻപേ ഉള്ളതാണ്. അതായത് വ്യക്തി, സമൂഹം എന്ന ക്യാറ്റഗറികളെല്ലാം ഒരുണ്മ ‘ഹ്യൂമൻ’ ആയിത്തീർന്നതിന് ശേഷം ആ ഉണ്മയുടെ മേൽ ‘രൂപപ്പെടുന്നവയാണ്’ അല്ലെങ്കിൽ ‘ഉണ്ടായിത്തീരുന്നവയാണ്’. എന്നാൽ, ഹെൻറി ബെർഗ്സണും, ദെറിദയും പറഞ്ഞത് പോലെ സിംഗുലാരിറ്റി എന്നത് ഒരുണ്മ ‘ഹ്യൂമൻ’ എന്ന ക്യാറ്റഗറി ആയിത്തീരുന്നതിന് മുൻപ് തന്നെ, അതിന്റെ നഗ്നമായ അവസ്ഥയിൽ, ഒരുണ്മ എന്ന നിലക്ക് അതിനെ മൂല്യവത്താക്കുന്നതാണ്. അപ്പോൾ, അത്തരത്തിലുള്ള ഉണ്മാപരമായൊരു ആലോചനയിൽ മനുഷ്യന്റെ മരണത്തോടെ അവസാനിക്കുന്ന ദൃശ്യതയും, മാംസവും എന്ന നിലക്കല്ല ഹ്യൂമൻ പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നത്, മറിച്ച് ‘ഉണ്മ’ എന്ന നിലക്കാണ്. അതിനാൽ തന്നെ, അവിടെ മരണപ്പെട്ടവരും ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരെ പോലെ തന്നെ പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നവരാണ്. നീതിയും, കടപ്പാടുകളും അർഹിക്കുന്നവരാണ്. കാരണം, അവിടെ ആരും ഹെഗൽ പറഞ്ഞത് പോലെ മരണപ്പെടുന്നില്ല – ഇല്ലായ്മയിലേക്ക് പോകുന്നില്ല, മറിച്ച് ഒരു സ്പിനോസിയൻ അല്ലെങ്കിൽ ലെബനീഷ്യൻ ചരിത്രസങ്കൽപ്പത്തിലെന്ന പോലെ ‘അദൃശ്യമാവുക’ മാത്രമാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഉണ്മയുടെ ഒരു തലത്തിൽ നിന്ന് മറ്റൊരു തലത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുക മാത്രമാണ് ചെയ്യുന്നത്. അപ്പോൾ, ശഹീദുകൾ അവിടെ ‘ജീവിക്കുന്നവരെ’ പോലെ തന്നെ പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നു, പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നു. ചുരുക്കത്തിൽ, കശ്മീരികളെ കുറിച്ചുള്ള ഉണ്മാപരമായ ആലോചനകൾക്കാണ്, മരണത്തിനുമപ്പുറം കടന്നു നിൽക്കുന്ന കശ്മീരികളുടെ യഥാർത്ഥ പ്രതിസന്ധികളെ മൗലികമായും, കൃത്യമായും വിലയിരുത്താൻ സാധിക്കുക.
എക്സിസ്റ്റൻസും, ആബ്സൻസും; പൊളിറ്റിക്കൽ ആയിരിക്കലിന്റെ പരിമിതികൾ
അതിനാൽ ചുരുക്കത്തിൽ പ്രതിസന്ധികളെയെല്ലാം മറികടന്നുകൊണ്ടുള്ള ഒരു പൊളിറ്റിക്കൽ ബീയിങ് ആവുക എന്നത് അസാധ്യമായൊരു പ്രതിഭാസമാണ്. എന്തെന്നാൽ, റൈറ്റ്സ് എന്നത് എപ്പോഴും സിറ്റിസൺഷിപ്പിൽ അബ്സെന്റ് ആണ്. പൊളിറ്റിക്കൽ ആവുക എന്നാൽ സ്വന്തം ഉണ്മക്ക് മുകളിലുള്ള പരമാധികാരത്തെ നഷ്ടപ്പെടുത്തുക എന്നാണ്. പൊളിറ്റിക്കൽ ‘ആയിരിക്കുക’ എന്നതിനർത്ഥം ബൈനറിയൽ ആയി പരിഗണിക്കപ്പെടുക എന്നതാണ്. പൊളിറ്റിക്കൽ ആവുക, സിറ്റിസൺഷിപ്പ് നേടിയെടുക്കുക എന്നതിനർത്ഥം മുഖ്യധാരയിലേക്ക് അസിമിലേറ്റ് ചെയ്യപ്പെടുക എന്നതാണ്. അവസാനമായി, അവ രണ്ടും ആകുന്നതിലൂടെ കേന്ദ്രത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നതിൽ നിന്നും, അതിന്റെ ഭരപരിധിയിൽ നിന്ന് പുറത്ത് കടക്കുന്നതിൽ നിന്നും നിഷേധിക്കപ്പെട്ട്, ഉണ്മയുടെ പ്രാന്തത്തിൽ ജീവിക്കുക എന്നതുമാണ്. അതുകൊണ്ടെല്ലാം തന്നെ, പൊളിറ്റിക്കൽ എന്നത് ഇപ്പറഞ്ഞതിന്റെയെല്ലാം അബ്സെൻസ് ആണ്. അതിനാൽ പൊളിറ്റിക്കൽ എന്ന ഐഡന്റിറ്റി തന്നെ ഉണ്മാപരമായി ഒരു അബ്സെൻസിന് മുകളിൽ നിലനിൽക്കുന്നതാണ്. അല്ലെങ്കിൽ യഥാർത്ഥ ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ (അങ്ങനെയൊന്നുണ്ടെങ്കിൽ തന്നെ) എന്നത് എപ്പോഴും ഒരു ലക്കാനിയൻ ‘ആഗ്രഹ രൂപീകരണ ഹേതു’ (object cause of desire – objet petit a) പോലെ, അല്ലെങ്കിൽ ഒരു സിസെക്കിയൻ ‘യഥാർത്ഥം’ (real) പോലെ, നിലവിലുള്ള ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ എന്നതിനകത്തെ ഒരു അസാന്നിദ്ധ്യമാണ്. എപ്പോഴും പ്രതീക്ഷിക്കപ്പെടുന്ന (പ്രതീക്ഷിക്കപ്പെടുക മാത്രം ചെയ്യുന്ന) ഒരു സാധ്യതയാണ്. നിലനിൽക്കുന്ന ഹിംസാത്മകമായ ‘പൊളിറ്റിക്കലിനെ’ സാധൂകരിക്കുന്ന, അതിന് അർത്ഥം നൽകുന്ന ഒരു ഇല്ലായ്മയാണ്. ആ നിലക്ക്, നിലനിൽക്കുന്ന ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ എന്നത് ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ എന്ന മറ്റൊരു അസാന്നിദ്ധ്യത്തെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതിനാൽ തന്നെ ബൈനറിയൽ ആണ്. അതിനാൽ തന്നെ, മെറ്റാ-ഫിസിക്കലാണ്. എന്തെന്നാൽ, ലോറൽ പറയുന്നു “എല്ലാ ബൈനറികളും മെറ്റാ-ഫിസിക്കലാണ്. കാരണം, ഓരോ ബൈനറികളല്ല എന്ന് തോന്നിപ്പിക്കുന്ന ഉണ്മകളും നിലനിൽക്കുന്നത്, അതിനകത്ത് ആസന്നമായിരിക്കുന്ന, അതിനെ തന്നെ – അതിനെ കുറിച്ചുള്ള ചിന്തയെ തന്നെ – സാധ്യമാക്കുന്ന ഒരു ‘അസാന്നിദ്ധ്യത്തിന്’ മുകളിലാണ്. അപ്പോൾ, സ്വന്തം ഉണ്മക്കായി, ആ അസാന്നിദ്ധ്യങ്ങളെ പൂർവസങ്കല്പനം ചെയ്യേണ്ടതായി വരുന്നു എന്ന കാരണത്താൽ, ആ ‘അസാന്നിദ്ധ്യങ്ങൾ’ സാന്നിധ്യങ്ങളെക്കാൾ മുൻപുള്ളവയായിരിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അതിനാൽ തന്നെ അവ സാന്നിധ്യങ്ങളുടെ ‘മുൻപുള്ളവ’ എന്ന നിലക്ക് മെറ്റാ-ഫിസിക്കലാണ്.” അപ്പോൾ, ഏതൊരു ബൈനറിയലായ ഉണ്മയും അവക്കകത്ത് മെറ്റാ-ഫിസിക്സിന്റെ അംശത്തെ ഉൾക്കൊണ്ടിട്ടുണ്ട് എന്നതിനാൽ, ഏതൊരു ബൈനറിയൽ ആയ ഉണ്മയും ‘മെറ്റാ-ഫിസിക്കൽ’ തന്നെയാണ്. അപ്പോൾ, ചുരുക്കത്തിൽ ‘പൊളിറ്റിക്കൽ’ എന്നത് ഒരു മെറ്റാ-ഫിസിക്കൽ ക്യാറ്റഗറി ആണ്. അതിനാൽ, കശ്മീരികളെ പൊളിറ്റിക്കലാക്കിത്തീർക്കുക എന്നതിലൂടെ യഥാർത്ഥത്തിൽ, അവരുടെ പ്രതിസന്ധികളെ മെറ്റാ-ഫിസിക്കലാക്കി തീർക്കുക എന്ന പ്രക്രിയയാണ് നടക്കുന്നത്.
ഇനി അവസാനമായി, കശ്മീരികൾക്ക് പൊളിറ്റിക്കൽ എന്ന ഐഡന്റിറ്റി ഒരു പ്രതിസന്ധിയല്ല എന്ന് വെക്കുകയാണെങ്കിൽ പോലും ‘പൊളിറ്റിക്കലായി’ തീരുന്നതിലൂടെ മറ്റൊരു പ്രതിസന്ധി കശ്മീരികളുടെ മുന്നിൽ ഉയരുന്നുണ്ട്. എന്തെന്നാൽ, പൊളിറ്റിക്കലാവുക എന്നതിലൂടെ കശ്മീരികൾക്ക് ഏതു തരത്തിലുള്ള സ്വത്ത്വമാണ് കൈവരുന്നത്? ‘രാഷ്ട്രീയ സാന്നിധ്യമോ’ (political presence), അതോ ‘രാഷ്ട്രീയ അസ്തിത്ത്വമോ’ (political existence)? പ്രശസ്ത അൾജീരിയൻ ഫിലോസഫറായ മാലിക് ബെന്നബി ‘പ്രെസൻസി’നെയും ‘എക്സിസ്റ്റൻസി’നെയും കുറിച്ച് പറയുന്നതിങ്ങനെയാണ്. “പ്രെസൻസ് എന്നാൽ ഒരു ഐഡന്റിറ്റിക്കകത്തുള്ള, അംഗീകരിക്കപ്പെടാത്ത സാന്നിധ്യം മാത്രമാണ്. എന്നാൽ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ട, ഒരു ഐഡന്റിറ്റിക്കകത്തുള്ള നിലനില്പാണ് എക്സിസ്റ്റൻസ് എന്നത്.” അപ്പോൾ, ഇനി പൊളിറ്റിക്കൽ ആയിത്തീരുകയാണെങ്കിൽ പോലും കേവലം ഒരു ‘സാന്നിധ്യം’ മാത്രമായിരിക്കും കശ്മീരികൾക്ക് വിശാലമായ ഇന്ത്യൻ പൊളിറ്റിക്കൽ/സിറ്റിസൺഷിപ്പിനകത്ത് ഉണ്ടാവുക. എന്നാൽ, കശ്മീരികളുടെ ഭാഗത്ത് നിന്ന് നോക്കുമ്പോൾ പൊളിറ്റിക്കലിൽ ഒരു സാന്നിധ്യം (presence) മാത്രമേ അവർക്ക് ഉള്ളൂ എന്നതിനാൽ അതൊരു പ്രതിസന്ധി തന്നെയാണെങ്കിലും, ഒരർത്ഥത്തിൽ അതൊരു പ്രതിസന്ധിയാവുകയില്ല. എന്തെന്നാൽ, സ്റ്റേറ്റിൽ നിന്ന് കശ്മീരികളിലേക്കുള്ള പരിഗണന – എക്സിസ്റ്റൻസ് നൽകാതെ പ്രെസൻസ് മാത്രമായി ചുരുക്കുക എന്നത് – അതിലും ഭീകരമാണ്. കാരണം, ഒരു ലെബനീഷ്യൻ ചിന്തയിൽ സ്റ്റേറ്റിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം കശ്മീരികളുടെ ആ എക്സിസ്റ്റൻസ് അല്ലാത്ത സാന്നിധ്യം ‘പ്രെസൻസിന്റെ’ വിരുദ്ധമായ കേവല ‘നോൺ-പ്രെസൻസ്’ – ഒരു തരം അദൃശ്യത – അല്ല, മറിച്ച് ഉണ്മയുടെ തന്നെ ഇല്ലായ്മയെ കുറിക്കുന്ന ‘ആബ്സൻസ്’ ആണ്. അതായത്, കശ്മീരികളുടെ തലത്തിൽ നിന്ന് നോക്കുമ്പോൾ, അവർക്ക് സ്വന്തം അനുഭവത്തിൽ സ്റ്റേറ്റിനകത്തുള്ള അവരുടെ അസാന്നിദ്ധ്യം കേവലം ‘നോൺ-പ്രെസൻസ്’ ആയിട്ടാണ് അനുഭവപ്പെടുന്നതെങ്കിലും, സ്റ്റേറ്റിന്റെ തലത്തിൽ അവർ കേവലം ഉണ്മയില്ലാത്ത ‘അബ്സൻസു’കൾ മാത്രമാണ്.
ഇവിടെയാണ് ഇനി പോസ്റ്റിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഉന്നയിച്ച റോബർട്ട് നോസിക്കിനെ തുടർന്ന് ലിയോ സൈബർട് സൈദ്ധാന്തിച്ച ‘പൊളിറ്റിക്കൽ ഫിലോസഫിക്ക് പുറത്തുള്ള ആലോചനകൾ’ എന്ന തലത്തിലേക്ക് കശ്മീരി പ്രതിസന്ധികൾ മാറുന്നത്. കാരണം, സിറ്റിസൺഷിപ്പിൽ നിന്നും വ്യാപിച്ച് ഉണ്മക്ക് മുകളിൽ തന്നെ പ്രതിബന്ധം (bar) രൂപപ്പെട്ട ‘ബാർഡ് ഓണ്ടോളജി’കളുടെ – Ø – കർതൃത്തമുള്ള വർത്തമാന ഇന്ത്യയിലെ കശ്മീരികൾ, അവരുടെ പ്രതിസന്ധികൾ പൊളിറ്റിക്കൽ, ഹ്യൂമൻ റൈറ്റ്സ് എന്ന ക്യാറ്റഗറികൾക്ക് ഉൾക്കൊള്ളാൻ സാധിക്കാത്ത വിധം ഉണ്മയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതിനാൽ, എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും പോസ്റ്റ്-പൊളിറ്റിക്കലായ, പൊളിറ്റിക്കലിന്റെ അതിരുകളെ സമ്മർദ്ദത്തിലാക്കുന്ന ‘ഓണ്ടോളജിക്കൽ’ ചോദ്യങ്ങൾ തന്നെയാണ്.
കുറിപ്പ്: ഈ ലേഖനം എഴുതുന്നതിലേക്ക് സുഹൃത്ത് അസ്ഹർ അലിയുമായി നടത്തിയ ഫോൺ സംഭാഷണം ഹേതുവായിട്ടുണ്ട്.
മുഹമ്മദ് റാഷിദ്
ഫസീഹ് അഹ്മദ് ഇകെ
ഹാമിദ് ദബാശി
